ARAÇLARDA KONTAK ANAHTARI VE GÖREVİ
Herkese merhaba. Elektrikli ve benzinli motorlarda kontakları anlatmadan önce iki basit şeyi anlatmak istiyorum; anahtar ve buton.
Günlük hayatta sıklıkla düğme diye bahsettiğimiz “Anahtar”, bir elektrik devresinde yani elektrikle çalışan bir sistemde, cihazda, elektriği açıp kapatmak için kullanılan devre elemanıdır. Anahtarlara bir kere basmak ya da sinyal vermek yeterlidir. Basarsınız, öylece kalır, ikinci bir dokunuşa kadar konumunu değiştirmez. Evlerimizdeki lambaların düğmeleri gibi, elektrik süpürgesinin, saç kurutma makinesinin düğmeleri gibi.
Elektrik şemalarındaki sembolü ve bazı anahtar tipleri ise aşağıdaki gibidir. Anahtar açık iken lamba veya makine kapalıdır çünkü elektrik akımı devresini tamamlayamaz, kaba tabirle köprüden karşıya geçemez. Kapalı anahtarda ise elektrik akımı devreyi tamamlar ve lamba veya makine açıktır. Elektrikli araçlardaki kontak da bir anahtardır. Anahtarı çekip çevirdiğimizde aslında içeride olan bir mekanizmayı hareket ettirerek devreyi kapatırız yani aracın çalışmasını sağlarız.
Düğme diye adlandırdığımız ama sanki aralarında fark yok gibi algılanan bir elemanda “Buton”dur. Buton da anahtar da halk arasında düğmedir. Aslında aralarında büyük bir fark vardır. Anahtarda, basılınca cihaz sürekli çalışırken, butonda anahtara bastığınız sürece, sinyal verdiğiniz sürece akım devreyi tamamlar ve çalışması istenen cihaz çalışır. Örneğin araba kornası, kapı zili gibi.
Düşünsenize, bunlara bir kere basıldığında sürekli çalsaydı. Bu nedenle butonlar kuvvet değişimi, sinyal değişimi gibi durumlarda devreyi kapatırlar. Elektrikli araçlarda fren müşüründe (sensörü), yan ayak müşüründe, el freni müşüründe, korna da, sellektör de butonlar kullanılır. Butona bastığınız sürece aktif olur bu saydıklarım. Aşağıda butonun elektrik şemalarındaki sembolü ve bazı buton tipleri bulunmaktadır.
Gelelim elektrikli veya benzinli araçlarda KONTAK konusuna.
Kontaklar bir anahtar tipidir. Yuvasına soktuğumuz şifreli/benzersiz anahtarlar ile anahtar mekanizmasını hareket ettirir, kontakları birleştirir (kısa devre eder) ve sisteme enerji veririz. Artık sistem ya da motorumuz enerjilenir ve çalışmaya hazır hale gelir.
Ek olarak bazı anahtar sistemlerine uzun kısa far açma kapama fonksiyonu da eklenebilir. Genellikle birçok kontak anahtarında ise direksiyon kilitleme özelliği de vardır. Kontağı ters yöne çevirdiğinizde bir pim dışarı çıkar ve direksiyon milindeki kanala girer ve aracınızın kitlenmesini sağlar.
Yine bazı kontaklarda elektrikli veya benzinli motorunuzun koltuğunu açan koltuk kilit teli mekanizması da bulunur. Kontağa biraz bastırıp çevirdiğinizde koltuk kilidi açılır ve koltuk altı bagajınıza ulaşabilirsiniz. Aşağıdaki görselde kilit telinin işaretli kısmı kontağa vidalanır ve koltuğun açılması sağlanır.
Peki kontak çevrilince araçlarda ne olur?
Bütün sisteme aracın bataryasındaki enerji dağıtılır, gönderilir. Sinyalizasyon sistemi vs aktif olur. ABS beynine, normal ECU lara vs enerji gider, araç kendini hazır hale getirir. Elektrikli araçlarda ise, kontak çevrildikten sonra elektrik akımı öncelikle aracın sürücüsüne gider, gitmelidir. Çünkü sürücünün çalışması için bu sinyal gereklidir. Bu sinyal sürücüye ulaşmazsa araç hareket etmez. Genelde batarya voltajı kaç volt ise (36-48-60-72V) sürücüler bu voltajlarla çalışırlar. Bu ateşleme diye de geçer ve çoğu kontak üzerinde veya sürücü üzerindeki bu kablo soketinde IGNITION yazar. Bu şekilde bir elektrikli araç çalışabilir.
Araç batarya voltajı ile çalışan bir sinyalizasyon ve korna sistemine sahip ise bu sisteme de enerji verilmiş olunur. Lakin çoğu araçta artık sinyalizasyon sistemi 12V ile çalıştığı için batarya voltajını 12V a çeviren dönüştürücüler (converter, bununla ilgili de yazımı okuyabilirsiniz) kullanılır. Dolayısı ile kontak çevrilince bir elektrik kablosu hattınında convertere gitmesi gerekmektedir.
Eğer converterin giriş ucuna giren kablo, kontak çıkışından değilde kontaktan önce yani bataryadan direk alınırsa, araç kapalı olsa bile tüm korna ve sinyaller, araç kapalı iken bile çalışacaktır. Bu nedenle converterlerin sinyallerinin, kontaktan sonra, çıkıştan alınması gerekmektedir. Aşağıda doğru bir şekilde kurulmuş bir kontak sistemi görülmektedir.
Aşağıda ise sinyalizasyon sistemi sürekli çalışan bir aracın elektriksel şeması bulunmaktadır. Bu araçta, kontak açılsın açılmasın korna, sinyaller vs çalışacaktır. Ama eğer ki araçta alarm sistemi, uzaktan açma gibi özellikler var ise mutlaka aracın kontaktan bağımsız şekilde sürekli enerjili olması gerekir. Bu gibi durumlarda genelde iki converter kullanılır ve biri kontaktan önce yani direk bataryadan diğer ise kontaktan sonra çalışacak şekilde ayarlanır.
Bir yazımın daha sonuna geldik.
Bir başka parçada görüşmek üzere hoşçakalın, Allah’a emanet olun.